kliknij na zdjęcie, aby powiększyć.
Panie dyrektorze, jak w jednym zdaniu określiłby Pan rolę i misję powiatowego rzecznika konsumentów?
Zadaniem powiatowego rzecznika konsumentów jest świadczenie bezpłatnej pomocy i poradnictwa prawnego konsumentom, czyli osobom fizycznym, które dokonują czynności prawnych niezwiązanych bezpośrednio z ich działalnością gospodarczą lub zawodową. Przekładając to na mniej urzędowy język, każdy z nas staje się konsumentem w momencie robienia zakupów w sklepie, kupna mieszkania, czy podczas zawierania umów na odległość.
Instytucja rzecznika konsumentów funkcjonuje już od jedenastu lat. Z jakimi sprawami w ciągu tego okresu najczęściej przychodzili do Pana konsumenci?
Statystycznie najwięcej interwencji rzecznika dotyczy problemów z wadliwym obuwiem i odzieżą oraz sprzętem elektronicznym. Duża ilość spraw polega na rozwiązywaniu sporów z dostawcami sygnału internetu, telewizji i telefonii oraz z branżą finansową (banki, kredyty). Stosunkowo najpoważniejsze są problemy z deweloperami, bo i takich spraw zdarza się coraz więcej.
W powszechnej opinii często panuje pogląd, że rzecznik konsumentów jako „adwokat” pokrzywdzonych konsumentów może załatwić każdą sprawę, również na drodze sądowej. Chyba to nie jest do końca prawdą. Jakimi prawnymi narzędziami dysponuje zatem w praktyce rzecznik konsumentów?
Powiatowy rzecznik konsumentów dysponuje między innymi uprawnieniem, by występować do przedsiębiorców w sprawach ochrony praw i interesów konsumentów. Przedsiębiorca, do którego zwrócił się rzecznik konsumentów jest obowiązany udzielić rzecznikowi wyjaśnień i informacji będących przedmiotem wystąpienia oraz ustosunkować się do uwag i opinii rzecznika. Skutkiem takiego wystąpienia często jest dojście do porozumienia między konsumentem a przedsiębiorcą. Nieudzielenie odpowiedzi rzecznikowi może skutkować wystąpieniem do sądu, który może nałożyć na przedsiębiorcę grzywnę nie mniejszą niż 2000 zł.
W sprawach mających znaczenie dla ochrony konsumentów rzecznik może wytaczać powództwa na rzecz obywateli i występować do toczących się już postępowań (art. 633 Kodeksu postępowania cywilnego). Praktyką często stosowaną przez rzecznika jest również pomaganie konsumentom w sporządzaniu pozwów i pism procesowych.
Ponadto uprawnieniem, które również przysługuje rzecznikowi jest współdziałanie z prezesem Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów oraz z wojewódzkimi inspektoratami Inspekcji Handlowej w zakresie ochrony praw konsumentów, przeciwdziałania praktykom naruszającym zbiorowe interesy konsumentów i nieuczciwym praktykom rynkowym.
Obowiązujące przepisy stwarzają wiele możliwości działania zarówno rzecznikowi, jak i samym konsumentom – na przykład w sprawach nieuczciwych praktyk rynkowych (agresywnych lub wprowadzających w błąd) można się domagać m. in. zaniechania stosowania nieuczciwych praktyk, naprawienia szkody czy zasądzenia przez sąd od przedsiębiorcy odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny.
Warto wspomnieć, że wykonując swoje obowiązki rzecznik kieruje się zasadą sumienności, staranności i bezstronności, a zatem nie w każdej sprawie jego udział jest wskazany, a o możliwości podjęcia działań decyduje każdorazowo po analizie konkretnej sprawy.
Badania dowodzą, że w ciągu ostatnich lat zdecydowanie wzrosła świadomość obywateli w zakresie praw konsumenckich. Zapewne niemała w tym zasługa powiatowych rzeczników konsumentów, którzy zyskują coraz większe zaufanie publiczne. Czy w praktyce przełożyło się to również na liczbę prowadzonych przez Pana spraw?
Rzeczywiście - ilość załatwianych spraw świadczy o tym, że instytucja rzecznika cieszy się coraz większym zaufaniem konsumentów. W roku 2010 udzieliłem ponad 2 tysięcy porad prawnych. W ciągu 11 lat funkcjonowania instytucji rzecznika ilość załatwianych spraw wzrosła 10-krotnie. Świadomość prawna zgłaszających się osób bywa jednak niedostateczna, a informacje o przysługujących im prawach uzyskiwane przez nich od przedsiębiorców bywają mylące. Szczególnie niekorzystne dla siebie działania podejmują konsumenci działający pod presją chwili i agresywnej reklamy oraz kuszeni różnymi „promocjami”. Często również przedsiębiorcy żyją w prawnej nieświadomości reguł, według których powinni funkcjonować, a opinie prawne rzecznika są dla nich zaskoczeniem. Mam jednak nadzieję, że aktywność rzecznika przyczynia się w sumie do wzrostu poczucia pewności wśród konsumentów, poczucia, że jest ktoś, do kogo można zwrócić się o pomoc.
