Badania prowadzi Instytut Archeologii i Etnologii PAN Oddział we Wrocławiu. W graniach przyszłej inwestycji znajduje się obszar ponad 10 hektarów, co stanowi około ¼ powierzchni całego stanowiska w Domasławiu. Odkrycie cmentarzyska z wczesnej epoki żelaza datowanego na lata 700 - 400 p.n.e oraz rozległej osady pochodzącej z początków naszej ery okazało się odkryciem na skalę światową.
- Na trasie przebiegu autostradowej obwodnicy wytypowano do badań 44 stanowiska - mówi dr Leszek Żygadło, kierujący wykopaliskami pod Domasławiem. - Na naszym stanowisku codziennie pracuje ok. 200 osób. Do ostatnich znalezisk należy odkrycie szkieletów dwóch osobników w wieku ok. 12, 13 lat złożonych w jednym grobie. Dzieci zwrócone są twarzami do siebie i bezpośrednio przyciśnięte wielkim głazem. Na jednej z czaszek widoczne jest wyraźne pęknięcie, które mogło być bezpośrednią przyczyną śmierci. Przypuszcza się, że mógł to być rytualny mord.
Fot. WFP
- Cmentarzysko jest rewelacją nie tylko w skali polskiej, ale i środkowo-europejskiej - przyznaje prof. dr hab. Bogusław Gediga z Instytutu Archeologii i Etnologii PAN we Wrocławiu.
Tysiące lat temu
Aby zrozumieć jak wielkim odkryciem jest cmentarzysko i osada, należy cofnąć się o kilka tysięcy lat.
Fot. WFP
W tej wczesnej epoce żelaza na terenie Europy dokonują się istotne wydarzenia kulturowe. Z jednej strony mamy do czynienia z ukształtowaną cywilizacją grecką, która oddziałuje na północ, a z drugiej strony na przedpolu alpejskim ukształtowała się tzw. kultura halsztacka. Po raz pierwszy w pradziejach Europy w sposób tak wyraźny manifestuje się zróżnicowanie społeczne i majątkowe.
Występuje tam arystokracja, która wznosi dla siebie niezwykle bogate grobowce. Prowadzi eksploatację złóż mineralnych, przede wszystkim soli. Pozostaje w intensywnych kontaktach z Italią, skąd dochodzą importowane luksusowe przedmioty. Dotychczas Śląsk uważany był za peryferyjną prowincję tej kultury. Dziś po odkryciach w Domasławiu i Milejowicach możemy powiedzieć, że mamy do czynienia z tymi samymi wydarzeniami co w kręgu kultury halsztackiej.
Dr Leszek Żygadło pokazuje żarna, którymi niegdyś przyciskano zwłoki. Fot. WFP
Groby bogaczy
Na cmentarzysku w Domasławiu odkryto ponad 60 grobów komorowych o głębokości do 2 m. To groby o bardzo bogatym wyposażeniu - oprócz popielnic - naczyń, w których składano spalone szczątki zmarłego, znajduje się w nich do kilkudziesięciu naczyń, w tym także luksusowa ceramika malowana. Oprócz tego znaleziono elementy uzbrojenia (żelazne miecze siekierki) oraz narzędzia (żelazne siekierki i dłuta), a także wykonane z żelaza i brązu ozdoby (naszyjniki, bransolety), przybory toaletowe (brzytwy, komplety do czyszczenia paznokci).
Grobom bogatym towarzyszą groby, które należały zapewne do przeciętnej warstwy społeczeństwa - uboższe i płytko umieszczone.
- Jednym z naszych ostatnich odkryć jest wózek na czterech kołach z usytuowaną na nim ceramiczną misą. To niezwykle cenny zabytek przedstawiający symbolikę z kręgu kultury halsztackiej. Zmarłych zawożono do grobowców właśnie takimi wózkami, gdzie wraz z nimi składano ich do ziemi. Początki tego obrzędu wywodzą się z Grecji - wyjaśnia prof. Gediga.
Do ostatnich znalezisk należy odkrycie szkieletów dwóch chłopców złożonych w jednym grobie. Fot. WFP
Na osadzie zamieszkiwanej przez ludność kultury przeworskiej w pierwszych wiekach naszej ery odsłonięto pozostałości budynków mieszkalnych oraz różnego rodzaju obiektów gospodarczych. Wiemy też dzięki odkryciu dymarek - pieców do wytopu żelaza oraz pieców wapienniczych, że w osadzie prowadzony był wytop rudy żelaza. Po raz pierwszy w skali Polski uzyskano tak dobry obraz rozplanowania wioski z tego okresu dziejów.
Termin zakończenia prac archeologicznych na terenie Domasławia przypada na 30 listopada. - Do tej pory udało nam się zbadać 50, 60 procent stanowiska - mówi dr Leszek Żygadło.
Ciekawym pomysłem byłoby utworzenie na terenie gminy Kobierzyce muzeum, w którym można by oglądać eksponaty z wykopalisk. W końcu nie co dzień zdarzają się odkrycia na tak wielką skalę jak w Domasławiu.
Ostatnie odkrycie - wózek, którym zawożono zmarłych do grobowców. Fot. WFP
