Zgodnie z art. 221 Kodeksu cywilnego (KC) konsumentem jest osoba fizyczna, dokonująca czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Co to oznacza w praktyce?
Często spotykanym błędem jest twierdzenie: „jeśli coś kupuję, to jestem konsumentem”. Nie jest to oczywiście prawda. Sam fakt zakupu nie sprawia automatycznie, że stajemy się konsumentami. Ważne jest natomiast, w jakiej roli występujemy przy zakupie. Jeśli na przykład kupujemy w sklepie meble do prywatnego mieszkania to występujemy w sprawie jako konsument. Gdy jednak te same meble kupimy do biura naszej firmy to już konsumentem nie jesteśmy. Podobnie będzie w sytuacji nabycia komputera, telewizora, samochodu, usług malarskich itd. Nawet zakup kawy i ciastek na spotkanie firmowe może być traktowany jako umowa między przedsiębiorcami. Decydujące będzie więc przeznaczenie nabywanej rzeczy lub usługi.
Najczęściej nie ma natomiast znaczenia sam przedmiot umowy. Nic bowiem nie stoi na przeszkodzie, abyśmy nabyli do własnego, prywatnego użytku rzecz na co dzień używaną do celów zawodowych. Przykładem jest tu sprawa ciągnika, rozpatrywana przez Sąd Apelacyjny w Białymstoku (sygnatura akt I ACa 482/05). Sąd stwierdził w orzeczeniu, że nabycie ciągnika rolniczego nie decyduje o fakcie bycia rolnikiem, czyli prowadzenia zawodowo działalności rolniczej. Osoba, która nabyła ciągnik do celów prywatnych i nie wykorzystuje go dla zarobku jest konsumentem i korzysta z ochrony przewidzianej w ustawie o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej.
Jeśli występujemy w sprawie jako konsument korzystać możemy z uprawnień przyznanych przez ustawodawcę, określonych m.in. w Kodeksie cywilnym, oraz ustawach szczególnych (o ochronie konkurencji i konsumentów, o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej itp.). Gdy nasze działania są związane z prowadzoną działalnością gospodarczą lub zawodową, musimy się wykazać daleko idącą ostrożnością i profesjonalizmem, gdyż nie jesteśmy tak mocno chronieni przez przepisy prawa.
Przedsiębiorca przy procedurze reklamacyjnej będzie korzystał z instytucji rękojmi określonej w KC. Uprawnienia wynikające z rękojmi wygasają z upływem roku. W przypadku konsumenta, uprawnienia wynikające z niezgodności towaru z umową wygasają dopiero z upływem dwóch lat. Konsument ma też więcej czasu niż przedsiębiorca na zgłoszenie zauważonej wady. Inne są również uprawnienia kupującego będącego konsumentem, a inne kupującego będącego przedsiębiorcą.
Osobną kwestią są dowody potwierdzające fakt, że się jest konsumentem. Jeśli podczas zawierania umowy poprosimy o wystawienie faktury, gdzie odbiorcą będzie firma, to raczej trudno będzie nam dowodzić, że działaliśmy jako konsument. Jakkolwiek ze względów podatkowych dokonywanie zakupów „na firmę” jest niewątpliwie korzystne, to w sytuacji ewentualnej niezgodności towaru/usługi z umową mogą powstać problemy, jakie przepisy zastosować przy reklamacji.
Ryszard Czekański
Powiatowy Rzecznik Konsumentów
