Charakterystyka patogenu i objawy choroby
Głownia zwarta to choroba powodowana przez grzyb Ustilago hordei. Patogen przenosi się głównie przez zakażone nasiona – grzybnia rozwija się wewnątrz ziarna i infekuje roślinę w czasie kiełkowania. Choroba pozostaje utajona aż do momentu kłoszenia, kiedy to zainfekowane kłosy wypełniają się czarną, pylącą masą zarodników (tzw. teliospor). Objawy łatwo rozpoznać: zakażony kłos nie zawiera ziarna, lecz charakterystyczną, czarną masę, która jest otoczona srebrzystą błonką, pękającą przy dojrzewaniu.
Znaczenie gospodarcze
Chociaż głownia zwarta nie rozprzestrzenia się tak łatwo jak inne choroby grzybowe, jej obecność w uprawie może skutkować dużymi stratami. Zakażone rośliny nie dają plonu, a obecność zarodników w materiale siewnym może prowadzić do szybkiego rozprzestrzenienia się choroby w kolejnych sezonach. Dodatkowo, obecność głowni obniża wartość handlową ziarna i może skutkować odmową przyjęcia ziarna przez skupy.
Skuteczne metody zwalczania głowni zwartej
- Stosowanie kwalifikowanego materiału siewnego
Podstawową i najskuteczniejszą metodą ograniczania występowania głowni zwartej jest używanie certyfikowanego, zdrowego materiału siewnego. Nasiona pochodzące z pewnych źródeł są wolne od patogenu, co znacząco ogranicza ryzyko infekcji.
- Zaprawianie nasion
Jeśli rolnik decyduje się na wysiew własnego materiału, niezbędne jest zastosowanie odpowiednich zapraw nasiennych. Na rynku dostępne są skuteczne fungicydy kontaktowe i systemiczne, które eliminują grzybnię z wnętrza ziarna. Przykładowe substancje aktywne stosowane w zaprawach przeciwko głowni zwartej to:
- karboksyna
- tritikonazol
- prochloraz
Zaprawianie nasion należy przeprowadzać zgodnie z zaleceniami producenta, zapewniając dokładne pokrycie każdej partii ziarna.
- Dobór odmian odpornych
Warto sięgać po odmiany jęczmienia ozimego, które wykazują odporność lub tolerancję na głownię zwartą. Informacje o podatności poszczególnych odmian dostępne są w krajowych rejestrach odmian i wynikach badań PDO (Porejestrowe Doświadczalnictwo Odmianowe).
- Płodozmian i agrotechnika
Zachowanie odpowiedniego płodozmianu oraz unikanie zbyt częstego uprawiania jęczmienia po sobie może ograniczyć presję choroby. Dobre praktyki agrotechniczne, takie jak staranne przygotowanie gleby i terminowy siew, wspierają zdrowy rozwój roślin i ich odporność na infekcje.
Podsumowanie
Głownia zwarta jęczmienia to choroba, którą można skutecznie kontrolować dzięki prewencji. Kluczową rolę odgrywa tu stosowanie zdrowego materiału siewnego i zaprawianie nasion odpowiednimi preparatami. W połączeniu z odpowiednim doborem odmian oraz przestrzeganiem zasad agrotechniki, ryzyko strat związanych z występowaniem głowni zwartej można zminimalizować. Regularne monitorowanie pola oraz analiza źródeł materiału siewnego to inwestycja w bezpieczeństwo i opłacalność produkcji jęczmienia ozimego.
